Historia

Historia miasteczka splata się nierozłącznie z historią kościoła (kościołów) w Kańczudze. Do maja 1498 r., czyli pierwszego napadu na Kańczugę przez Tatarów nie wiemy prawie nic, dlatego, że wszystko zostało spalone. Stefan wojewoda Wołoski zebrał wielkie wojsko Wołochów, Multan i Tatarów z którymi ominąwszy Lwów, napadł na wszystkie wsie i miasteczka do rzeki Wisłoki. Splądrował i spalił: Radymno, Przeworsk, Kańczugę, Łańcut, Rzeszów. Niewielka liczba mieszkańców Kańczugi i okolic znalazła schronienie w pobliskich borach Manasterza i Sieteszy, resztę Tatarzy wzięli w niewolę, dobytek zrabowali, a zabudowania spalili. W tej sytuacji pozostali mieszkańcy Kańczugi sami nie byli w stanie odbudować zniszczeń, dlatego z pomocą przychodzi ówczesny pan Mikołaj Pilecki – dziedzic klucza Kańczudzkiego, czyniąc darowizny na rzecz mieszczan: nadaje 40 łanów frankańskich ziemi (680 ha), z tego 2 łany Kościołowi. Następnie przenosi Kańczugę z prawa polskiego na magdeburskie, pozwalające się samym rządzić tj. obierać sobie burmistrza, rajców, sędziego i ławników, którym daje wszechstronną władzę, nawet karania śmiercią. Inne wolności to: jarmarki doroczne na Zielone Świątki i św. Michała oraz targi tygodniowe co sobotę, targowe z jarmarków i wolny wyrąb w lasach. Mikołaj Pilecki nadając nowy przywilej, uwalnia od pańszczyzny i podatku powozowego, nakazuje natomiast mieszczanom zająć się tworzeniem środków obrony, a mianowicie otaczał się murami obronnymi i wałami. Ze względu na małą ilość mieszkańców Pileccy zobowiązali okolicznych chłopów oraz służby dworskie do pracy przy usypywaniu wałów obronnych wokół Kańczugi, tak, aby równocześnie szły głębokie rowy od strony zewnętrznej. Do pracy zaangażowanych było tysiące rąk, drążono również głębokie lochy, a ziemię wykorzystano do budowy wałów. To pewne, iż Kańczuga, a szczególnie środek miasta podkopany jest w różnych kierunkach: w kierunku plebani, kościoła, pod ogrodami wzdłuż wałów od północy i południa oraz w poprzek, łączyły obydwie strony. Dawne opowiadania (niesprawdzone) przekazywane pokoleniowo mówiły, że lochy kopane są do kościoła św. Magdaleny, następnie północną stroną do św. Barbary oraz Sieteszy, do zamku w Chodakówce. Wały usypywano tak, aby linia ich przebiegu była pozałamywana na zakrętach, od zewnątrz otoczone głęboką fosą. Na grzbiecie wałów był zamocowany częstokół z grubych pali zaostrzonych na szczycie, zas w pewnych odstępach u góry znajdowały się wycięcia w częstokole tzw. strzelnice. Pierwsze wały gotowe były w 1540 r. i przebiegały północną stroną od św. Barbary do plebani i kościoła w kierunku (od wschodu) Młynówki (Rogóżka). W pewnej odległości od Młynówki skręcały na południe przez dzisiejsze ogrody, dochodziły do budynku (dzisiaj państwa Tokarzewskich), skąd ukośnie w stronę południową (dzisiaj blokowisko) wracały do cypla św. Barbary łącząc trójkąt nierównoboczny z podstawą na wschodzie. Mieszkańcy za taka zaporą czuli się bezpieczniej. Tak opasane miasteczko zaczęło się rozwijać i powstawały z gruzów dawne domy, przybywały nowe w bardzo szybkim tempie, a mieszkańcy zachęceni opieką dobrego dziedzica z ochota wracali do dawnych rzemiosł. Wały ograniczały rozwój przestrzenny, więc z czasem zaczęto rozbudowywać się poza ich obrębem. Przy budowie ulicom nadawano układ siatki szachowej z dwoma wylotami z rynku: w kierunku wschód-zachód – ulice były odcinkami dróg łączących miasto z okolica, północ-południe – nie wychodziły z rynku, przebudowano je dopiero w 1873 r. Przy wylotach głównych ulic z wewnątrz prowadzących znajdowały się bramy, wszystkie opatrzone solidnie okutymi drzwiami, zamykanymi na noc. Takich bram w Kańczudze było cztery. Znajdowały się one: na zachodzie przy kaplicy św. Barbary, na wschodzie (przed Młynówką) na ul. Jarosławskiej, północna przebiegała przez Mały Rynek na drodze do Przeworska, niedaleko plebanii i południowa na drodze Dynowskiej w kierunku folwarków. Ta ostatnia (tzw. brama dworska) była jedyną brama murowaną („brona” obecnie ul. Wolności). Całe miasto rozplanowano na kształt prostokąta wydłużonego, zmieniając na trójkąt nierównoboczny. Wokół rynku powstały cztery ciągi budowlane, tworząc prostokąt rynku. Kościół usytuowany został przy wale obronnym na zachodzie (obecnie kaplica św. Barbary). W dokumentach z XV wieku przy nazwie „Kańczuga” występują określenia „Civitas” i „Suburbium” – (w naszym wypadku wieś), natomiast termin „Civitas” rozumiany jest jako cały zespół osadniczy – gród, dwór, osiedle miejskie. Sąsiedztwo wsi od strony zachodniej było powodem zniekształcenia całości układu architektonicznego.

Szczegóły

Nie znamy daty powstanie parafii w Kańczudze. Dokument erekcji jak i akt lokacji miasta zaginął w czasie najazdu wołoskiego w 1498r. Zachowane dokumenty podają, że parafia została założona około 1400 r. Data ta nie budzi wątpliwości tym bardziej, że w nieodległym Przeworsku już prze 1375 r. istniała (wprawdzie tylko misja) placówka łacińska, podniesiona w 1393r. do rzędu parafii. Inne źródła podają rok 1350, kiedy to w posiadanie Kańczugi weszli Pileccy. Nie wiadomo również kiedy wybudowano pierwszy kościół w Kańczudze. Do czasu budowy murowanego na początku XVII w. były dwa kościoły drewniane: jeden pod wezwaniem św. Barbary znajdował się na przedmieściu przy drodze prowadzącej do Łańcuta, drugi św. Magdaleny przy drodze wychodzącej z miasta w kierunku północnym do Przeworska. Starszym był najpewniej kościół św. Barbary, o czym świadczy jego położenie na przedmieściu od strony zachodniej, a więc na terenie dawnej przedlokacyjnej wsi. Z nim zapewne związane były początki obrządku łacińskiego w Kańczudze(wokół kościoła cmentarz). W II połowie XIX w. na miejscu starego, zniszczonego kościoła św. Magdaleny wybudowano z ofiary Edwarda Kellermana – właściciela Kańczugi, murowaną kaplicę, która zachowała się do czasów obecnych (w podziemiach grobowce rodowe Kellermanów). W miejscu kościoła św. Barbary wybudowano również murowaną kaplicę. Obecnie istniejący murowany kościół parafialny pw. Św. Michała Archanioła usytuowany jest na północ od rynku, przy drodze do Przeworska. Jego budowę rozpoczęto w 1605r. , a zakończono w 1611 r. Jedną z jego fundatorek była księżna Anna Ostrogska, właścicielka Kańczugi. Z jej inicjatywy po prawej stronie nowy głównej wybudowano kaplicę św. Anny o sklepieniu krzyżowym. Szczodrym ofiarodawcą okazał się również zacny mieszczanin Jacenty Kwolek, dzięki któremu powstała w 1635r. renesansowa kaplica Matki Boskiej Różańcowej, stojąca po stronie północnej nawy głównej. Prezbiterium posiada również dekorację renesansową. Złożoność stylów występujących w różnych elementach budowli, podkreślana jest w trzech oknach o odmiennych stylach, a mianowicie: gotyckim, renesansowym i barokowym. Sponsorem dębowych ławek, które zostały sprowadzone do kościoła z Gdańska ok. 1670 r. był Michał Lubomirski – wojewoda krakowski. Cztery ołtarze znajdujące się w kościele były pod opieką cechów rzemieślniczych. Ołtarzem Wielkim opiekowali się: rzeźnicy, krawcy, kuśnierze i szewcy, Ołtarzem Wniebowzięcia – tkacze, Ołtarzem św. Walentego – stolarze, a Ołtarzem Jezusa – bednarze. Parafia kańczudzka do XVII w. obejmowała wsie: Siedleczkę, Niżatyce i Łopuszkę Małą. W 1611 r. przywilejem Anny Stemberg Ostrogoskiej przyłączona została do parafii plebania w Gaci i wieś Żuklin. Zachował się dokładny opis zabudowań folwarku kościelnego. Był to drewniany dom o 1 izbie, komorze i piekarni, który posiadał też stajnię, oborę i szopę. Zespó zabudowań usytuowano za kościołem parafialnym. Oprócz plebani na terenie miasta istniały inne instytucje związane z działalnością kościoła, a więc bractwa religijne i szpital (przytułek) dl a ubogich. Najstarsze bractwo religijne zostało założone przez Ostrogską przed 1622 r. prz kaplicy św. Anny. Skupiało ono przeważnie rzemieślników. W 1611 r. powstało również Bractwo Różańcowe, którego współzałożycielem i współfundatorem był wójt Kańczugi – Łukasz Kwolek. Inny, darczyńcą był prepozyt kańczudzki, ks. Kilian Wituński. Oprócz bractw świeckich istniało w Kańczudze Archibractwo Kapłańskie. Tylko katedry i wielkie parafie posiadały tego typu bractwa. Zostało ono założone w 1612 r. w wyniku starań Anny Stemberg Ostrogskiej. Statut bractwa wzorowany był na jednym z najstarszych przepisów bractwa w Sanoku z 1450r. Członkowie Bractwa chowani byli pod kaplicą Matki Bożej Różańcowej. Pod prezbiterium chowano znamienitszych mieszczan i księży. W latach 40-tych XVIII w. znajdowało się tam kilkadziesiąt pochówków. W oparciu o zbiory Archiwum Diecezjalnego w Przemyślu udało się odtworzyć listę wszystkich proboszczów kańczudzkich. Wśród wielu swoją działalność na parafii wyróżnił się : Mikołaj z Żuchowa (1540), Kasper Fabrycy (1588-1624), Szymon Mostowicz (1629-1658), Kilian Wituński (1677-1705), Ignacy Krzyżanowski (1747-1749). W strukturze administracyjnej diecezji przemyskiej parafia kańczudzka wchodziła w skład dekanatu jarosławskiego. W 1743r. biskup Sierakowski utworzył nowe dekanaty, m. in. Kańczudzki obejmujący 16 parafii, 62 wsie, o łącznej licznie 26 972 wiernych. Pozostająca w ramach pogranicza etnicznego Kańczuga, posiadała także ludność wyznania wschodniego. Cerkiew drewnianą w Kańczudze wybudowano około 1600r. a na jej miejscu w 1740r, powstała murowana. Fundatorem tej pierwszej był zapewne książę Aleksander Ostrogski. Parochia Kańczudzka w XVIII w. wchodziła w skład dekanatu w Krzeczowicach. Mimo, że obiekty sakralne były trwałymi budowlami, również one ulegały różnego rodzaju przebudowom . W 1787 r. staraniem ks. Dobrowolskiego kościół otrzymał nowy ołtarz główny, a mury kościoła wzmocniono bocznymi pilastrami. W tym samym okresie został założony nowy cmentarz , a stary otoczony solidnym murem. W 1835 r. ze środków pieniężnych zebranych w formie składek zakupiono nowy dzwon. Zapobiegliwym gospodarzem okazał się ks. Franciszek Trzonadel, który zadbał o cieknący dach kościoła, kryjąc go blachą, a w 1896rr. Wybudował nowy budynek plebani. Zycie religijne kańczudzkich katolików w XIX w. koncentrowało się wokół świątyni parafialnej. W tym okresie parafia nie była jednostką rozległą kanonicznie, obejmowała miasto Kańczugę, oraz dwie sąsiednie wsie: Niżatyce i Siedleczkę. W 1883r parafię w Kańczudze objął ks Antoni Dymnicki – budowniczy kościoła parafialnego p.w. św. Katarzyny w sąsiednim Manasterzu. Ta placówka była mu bardzo dobrze znana, gdyż pochodził z Przeworska, a ponadto Manasterz i Kańczuga należały do tego samego dekanatu. Nowa parafia ks. Dymnickiego była znacznie większa od poprzedniej, a tym samym wymagała większego nakładu Si, stąd też prócz – funkcji proboszcza, przewidziane było na stałe, stanowisko dla drugiego kapłana – wikariusza. W latach 1883 – 1902, a więc w okresie posługi ks. Antoniego Dymnickiego, w Kańczudze pracowało kolejno siedmiu wikariuszy. Rekordzistą był ks. Jan Kudła – kronikarz amator, który pracował na parafii 9 lat (1885 – 1894) , a więc wynika z tego, że bardzo dobrze układały się jego wzajemne stosunki z proboszczem. Ks. Dymnicki zapewne wielokrotnie prosił władze duchowne o pozostawienie go w dalszym ciągu na parafii . Inni wikariusze pracowali w Kańczudze krócej, ale także pozytywnie zapisali się w jej pamięci. Na skrócenie czasu ich pobytu wpływały czynniki zewnętrzne. Ks. Dymnicki, choć był wymagający, umiał sobie ułożyć dobre relacje ze swymi podwładnymi, dawał im też sporo swobody w działalności duszpasterskiej. Świadczy o tym chociażby ukazana w jego wspomnieniach opinia o działalności ks. Kudły : „Ks. Jan Kudła rodem z Tuligłów, bardzo utalentowany, wielki kaznodzieja,

Szczegóły

 

 Msze Święte

 

  W niedziele i święta nakazane:

 

      7.30,  9.30,  11.00, 16.00

Codziennie od poniedziałku do soboty:

 

              7.00,  18.00

 

 Kancelaria

 

 

 

Kancelaria czynna jest codziennie

 

bezpośrednio po Mszy św. wieczornej

 

z wyjątkiem niedziel i świąt.

 

 

Patron parafii

 

 

       Pismo święte Starego Testamentu mówi o Archaniele Michale jako jednym z najpotężniejszych duchów niebieskich, Wodzu Izraela, który towarzyszy temu ludowi w jego dziejach (Dn 10,13.21; 12,1). Jeszcze więcej o nim mówią starotestamentalne księgi apokryficzne (Księga Henocha, Apokalipsa Barucha, Apokalipsa Mojżesza). Michał w tych księgach występuje jako osoba pierwsza po Bogu. Jest Archaniołem, jednym z czterech najpotężniejszych duchów, księciem aniołów, obdarzonym szczególnym zaufaniem przez Boga i kluczami do nieba. On składa ofiarę na niebieskim ołtarzu świętego świętych; jest aniołem sprawiedliwości i sądu, aniołem łaski i zmiłowania, aniołem miłosierdzia Bożego. On wstawia się za Izraelitami, jest ich aniołem.

             W Liście Św. Judy Apostoła pojawia się jako walczący z szatanem o ciało Mojżesza. W Apokalipsie Św. Jana Apostoła ukazany jest jako stojący na czele hufców niebieskich walczących zwycięsko z szatanem i jego zwolennikami.

         We wczesnochrześcijańskim piśmiennictwie (Tertulian, Orygenes, Hermas, Didymus) uchodzi za Księcia Aniołów; Archanioła, któremu Bóg powierza zadania wymagające szczególnej siły. On wstawia się za ludźmi przed Bogiem; jest aniołem Ludu chrześcijańskiego; On stoi u wezgłowia umierających a potem towarzyszy im w drodze do wieczności.